Endometrioza — kiedy endometrium wychodzi poza swoje miejsce
Endometrioza to choroba, którą coraz częściej określa się nie tylko jako problem ginekologiczny, ale też zaburzenie hormonalno-immunologiczne. Dotyczy nawet 6–15% kobiet w wieku rozrodczym, często powodując przewlekły ból, obfite miesiączki czy trudności z zajściem w ciążę.
Najprościej mówiąc — tkanka podobna do endometrium, czyli błony śluzowej macicy, zaczyna rosnąć w miejscach, w których nie powinna się znajdować. Mogą to być jajniki, otrzewna, jelita, a nawet pęcherz moczowy. W tych miejscach tworzą się tzw. ogniska endometriozy, które reagują na zmiany hormonalne podobnie jak prawidłowe endometrium — krwawią, ulegają przemianom i wywołują stan zapalny.
Endometrioza a endometrium — skąd bierze się stan zapalny?
Tkanka endometrialna znajdująca się poza macicą działa inaczej niż ta wewnątrz niej. Wokół ognisk endometriozy rozwija się przewlekły stan zapalny, który zaburza funkcjonowanie całego układu rozrodczego.
W efekcie pojawia się zaburzenie równowagi hormonalnej — szczególnie w zakresie działania progesteronu. A to właśnie progesteron odpowiada w organizmie kobiety za „uspokajanie” błony śluzowej macicy i ograniczanie procesów zapalnych.
Oporność na progesteron — niewidzialna przyczyna endometriozy
W endometriozie dochodzi do zjawiska, które naukowcy nazywają opornością na progesteron. Oznacza to, że mimo obecności tego hormonu, tkanki nie reagują na niego prawidłowo.
W zdrowym organizmie progesteron działa jak naturalny „hamulec” dla stanu zapalnego. W endometriozie natomiast ten mechanizm zostaje zaburzony — błona śluzowa macicy traci zdolność reagowania na jego działanie, a proces zapalny utrwala się i nasila.
Badania wykazują, że przyczyną oporności mogą być:
- zmiany epigenetyczne (czyli modyfikacje ekspresji genów),
- polimorfizmy receptorów progesteronowych (PR),
- oraz zaburzenia sygnalizacji hormonalnej spowodowane przewlekłym stanem zapalnym.
W rezultacie endometrium nie „słucha” sygnałów progesteronu, a organizm wpada w błędne koło zapalenia i bólu.
Leczenie endometriozy — jak działa dienogest i inne progestageny
Współczesne leczenie endometriozy opiera się często na terapiach hormonalnych, które mają zahamować aktywność ektopowych ognisk endometrium. Jednym z najczęściej stosowanych leków jest dienogest — syntetyczny progestagen.
Działa on na wielu poziomach:
- hamuje wydzielanie gonadotropin (czyli hormonów sterujących pracą jajników),
- zmniejsza produkcję estradiolu, dzięki czemu ogniska endometriozy przestają się rozwijać,
- zwiększa ekspresję receptorów progesteronowych, co ogranicza wydzielanie cytokin prozapalnych.
Dienogest działa łagodnie, ale skutecznie — „uspokaja” ogniska endometriozy, powodując ich stopniowe zaniknięcie. W efekcie zmniejsza ból i poprawia jakość życia, a w wielu przypadkach umożliwia także powrót płodności.
Czy endometriozę da się wyleczyć?
Endometrioza jest chorobą przewlekłą, ale jej objawy można skutecznie kontrolować. Kluczem jest indywidualne podejście: odpowiednio dobrane leczenie hormonalne, dieta przeciwzapalna, wsparcie psychologiczne i regularne kontrole u ginekologa.
Zrozumienie mechanizmów takich jak oporność na progesteron pozwala lekarzom lepiej dobrać terapię i zapobiegać nawrotom choroby. Właśnie dlatego współczesna medycyna skupia się nie tylko na łagodzeniu objawów, ale także na przyczynach endometriozy.
Podsumowanie
Endometrioza to choroba, w której wszystko zaczyna się od endometrium — ale problem sięga znacznie głębiej, aż do poziomu hormonów i komórek odpornościowych. Zrozumienie, czym jest oporność na progesteron i jak wpływa na stan zapalny, to pierwszy krok do skutecznego leczenia endometriozy.
Jeśli odczuwasz przewlekły ból miesiączkowy, trudności z zajściem w ciążę lub objawy, które mogą sugerować endometriozę — nie zwlekaj z konsultacją i umów wizytę. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą realnie poprawić jakość życia.
Chcesz dowiedzieć się więcej o zdrowiu hormonalnym i ginekologicznym? Zajrzyj do pozostałych artykułów lub zapisz się do newslettera, w którym regularnie omawiam tematy dotyczące kobiecego zdrowia z perspektywy lekarza praktyka.
Bibliografia
1. Skałba P. (red.) Endometrium a rozrodczość. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2017. Rozdział 2.3: Endometrioza, s. 18–20.
2. Schindler AE. Dienogest in long-term treatment of endometriosis. Int J Womens Health. 2011;3:175-84. doi: 10.2147/IJWH.S5633. Epub 2011 Jul 6. PMID: 21792339; PMCID: PMC3140813.